11 IX 2013, 08:25:00

Podczas opiniowania umowy leasingu zawartej przez klienta Kancelarii natrafiłem na zapis ograniczający możliwość potrącania: „Potrącenie należności Leasingobiorcy z kwot należnych Leasingodawcy może dotyczyć jedynie kwot bezspornych lub ustalonych prawomocnym wyrokiem sądowym.”

Jest to niewątpliwie zapis rażąco niekorzystny dla leasingobiorcy, gdyż wyłącza możliwość potrącenia przez niego przysługującej mu względem leasingodawcy wierzytelności spornej. Nawet zatem, gdyby leasingobiorca posiadał względem leasingodawcy roszczenie o zapłatę określonej kwoty pieniężnej, nie mógłby go przedstawić do potrącenia z wierzytelnością leasingodawcy z tytułu czynszu leasingowego, o ile tylko leasingodawca uznawałby ją za sporną. W praktyce oznaczałoby to, że w toku procesu o zapłatę rat leasingowych wytoczonego przez leasingodawcę, leasingobiorca nie mógłby podnieść zarzutu potrącenia wierzytelności spornych lub nieustalonych prawomocnym wyrokiem, ale musiałby ich dochodzić w odrębnym procesie, narażając się na poniesienie dodatkowych, często znacznych kosztów.

Sprytne i (niestety) zgodne z przepisami prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2000 r., IV CKN 163/00, przyjęto bowiem, że: „Przepisy k.c. normujące dopuszczalność jednostronnego potrącenia mają charakter przepisów względnie obowiązujących. Dlatego podmioty prawa cywilnego mogą w sposób odmienny - w stosunku do regulacji ustawowej - kształtować zasady, przesłanki i sposób potrącenia przewidziany w art. 498 k.c. lub w ogóle wyłączyć możliwość umorzenia wierzytelności przeciwstawnych.”

Zastrzeżenie takie podlega ocenie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, stosownie do art. 58 § 2 i art. 353 (1) k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 12 marca 2003 r., III CKN 201/00).

Przedsiębiorca, który chciałby skorzystać z zarzutu potrącenia w toku procesu o zapłatę wytoczonego przez leasingodawcę, powinien zatem dokładnie przeanalizować umowę leasingu. Jeżeli znajdują się w niej zapisy ograniczające możliwość potrącenia, to leasingobiorca będzie mógł przedstawić do kompensaty jedynie taką wierzytelność, która spełnia wymogi określone w umowie, np. jest bezsporna lub ustalona prawomocnym wyrokiem sądowym.