Czy wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego ma moc dokumentu urzędowego?

Do Kancelarii zgłosił się klient, przeciwko któremu wystawiono nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W celu wykazania istnienia zobowiązania powód – fundusz sekurytyzacyjny powołał się na wyciąg z ksiąg rachunkowych.

Zgodnie z art. 194 ustawyz dnia 27 maja 2004 r.o funduszach inwestycyjnych księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i rejestrach publicznych.

Jak z tego wynika wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego jest traktowany na równi z wyciągiem z ksiąg rachunkowych banku (art. 95 ust. 1 Prawa bankowego). Co za tym idzie, strona, która zaprzecza prawdziwości takiego dokumentu albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić (art. 252 k.p.c.).

Czy wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego ma jednak rzeczywiście w każdym przypadku moc dokumentu urzędowego? Wydaje się, że odpowiedź na tak postawione pytanie musi być przecząca.

W wyroku z dnia 15 marca 2011 r., sygn. akt P 7/09, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 95 ust. 1 Prawa bankowego, w związku z art. 244 § 1 i art. 252 k.p.c., w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 20 Konstytucji.

W uzasadnieniu ww. orzeczenia wskazano m.in., że nadanie mocy prawnej dokumentu urzędowego wyciągom z ksiąg rachunkowych banku prowadzi do szczególnie trudnej sytuacji procesowej konsumenta – pozwanego w postępowaniu cywilnym (…). Wprowadzone przez art. 95 ust. 1 Prawa bankowego rozwiązanie powoduje umocnienie i tak istniejącej przewagi profesjonalnej instytucji dysponującej silną pozycją na rynku w stosunku do konsumenta. Jak wskazano w doktrynie, dokumenty, o których mowa w art. 95 ust. 1 Prawa bankowego, są wystawiane przez banki we własnych sprawach i we własnym interesie, a dotyczą osób, które korzystają z usług bankowych (zob. A. Janiak, Przywileje bankowe w prawie polskim, Kraków 2003, s. 145 i n.). 

Z tych powodów Trybunał Konstytucyjny uznał nadanie mocy dokumentów urzędowych wyciągom z ksiąg rachunkowych banku za sprzeczne z zasadą sprawiedliwości społecznej wynikającą z art. 2 Konstytucji.

Wydaje się, że podobne rozumowanie można przeprowadzić w odniesieniu do wyciągów z ksiąg rachunkowych funduszy sekurytyzacyjnych. 

Orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności art. 194 ustawy z dnia 27 maja 2004 r.o funduszach inwestycyjnych z Konstytucją doprowadziłoby do diametralnej poprawy sytuacji pozwanego – konsumenta w sporze z funduszem sekurytyzacyjnym. To fundusz musiałby bowiem udowodnić, że dochodzone przez niego roszczenie rzeczywiście istnieje, i to zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. W szczególności fundusz byłby zobowiązany do przedłożenia umowy kredytowej, z której wynika dochodzona należność oraz szczegółowego wyliczenia wysokości naliczonych odsetek. W wielu przypadkach okazałoby się to zapewne niemożliwe.

Zakwestionowanie konstytucyjności art. 194 ustawy z dnia 27 maja 2004 r.o funduszach inwestycyjnych wymaga jednak zwrócenia się do sądu z wnioskiem o przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją. Jest mało prawdopodobnie, aby sąd uwzględnił niekonstytucyjność ww. przepisu z urzędu.