23 VI 2022, 14:52:00

Dziś znów poświęcę trochę miejsca omówieniu problematyki prawidłowego wypowiedzenia umowy kredytu. Tym razem pochylę się nad obowiązującym od stosunkowo niedawna art. 98 ust. 1 tzw. Tarczy antykryzysowej 2.0, wyłączającym fikcję doręczenia podwójnie awizowanej przesyłki (co ma ogromne znaczenie m.in. z punktu widzenia oceny skuteczności doręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu).

Zgodnie ze wskazanym art. 98 ust. 1 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa Sars-Cov-2 (dalej: Tarcza antykryzysowa 2.0) nieodebranych pism podlegających doręczeniu za potwierdzeniem odbioru przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe, których termin odbioru określony w zawiadomieniu o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru przypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, nie można uznać za doręczone w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz przed upływem 14 dni od dnia zniesienia tych stanów.

Na tle wskazanego przepisu, w orzecznictwie sądowym wskazuje się zasadnie, że stanowi on istotną ingerencję w treść art. 61 k.c., stanowiącego o doręczaniu tzw. oświadczeń materialnoprawnych (takich np. jak wezwanie do zapłaty, wypowiedzenie umowy kredytu, itp.). Ustawodawca zakłada bowiem z góry, że adresat takiego oświadczenia nie będzie mógł zapoznać się z jego treścią w przypadku jego awizowania w czasie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemią. Nieodebranie pisma z poczty w trakcie trwającej pandemii nie spowoduje (jak dotychczas) skutku doręczenia, a wręcz przeciwnie, pismo będzie uznawane jako niedoręczone. Wątpliwa jest, wobec tak stanowczego brzmienia przepisu ("nie można uznać za doręczone"), prawna możliwość udowodnienia, że adresat mógł zapoznać się z treścią przesyłki (por. wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 24 listopada 2021 r., I C 1154/21).

Na podobnym stanowisku stoi także Państwowa Inspekcja Pracy, która na tle spraw pracowniczych wyraziła pogląd, zgodnie z którym obecnie (ze względu na brzmienie art. 98 ust. 1 Tarczy antykryzysowej 2.0 – dop. Mój) nie można uznać, że zaniechanie odbioru korespondencji po jednokrotnym lub dwukrotnym awizowaniu jest uznawane za skuteczne doręczenie pisma. Aktualnie, żeby doszło do skutecznego rozwiązania umowy konieczny jest więc faktyczny odbiór pisma i najlepiej – posiadanie potwierdzenia odbioru w celach dowodowych. Możliwe jest również skorzystanie z elektronicznej formy czynności prawnej, która jest aktualnie zrównana z formą pisemną. Z art. 78 (1) § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny wynika bowiem, że oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę może też zostać doręczone za pośrednictwem poczty elektronicznej przy użyciu kwalifikowanego elektronicznego podpisu (najlepiej na służbowy adres e-mail z potwierdzeniem doręczenia). Takie oświadczenie jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią (por. stanowisko PIP z dnia 21.04.2021 r. zamieszczone na stronie internetowej pip.gov.pl).

Niekiedy, w orzecznictwie sądowym wyrażano także pogląd odmienny, ale należy traktować go jako odosobniony. Na przykład, niektóre z sądów wymagały od powołującego się na art. 98 ust. 1 Tarczy antykryzysowej 2.0 wykazania, że pandemia istotnie uniemożliwiła mu odbiór pisma (por. wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z 14 marca 2022 r., sygn. akt V GC 770/21, niepubl., podawany za Grzegorz Romanowski, Jacek Krentusz, Pandemia a fikcja doręczenia oświadczenia woli, Gazeta Prawna z 24 maja 2022 r.). Starały się także ograniczać zakres stosowania ww. przepisu, twierdząc, że odnosi się on tylko do pism nadanych z użyciem dodatkowej usługi zwrotnego potwierdzenia odbioru (czyli zwrotki).

Odnosząc się do powyższego stanowiska, w piśmiennictwie prawniczym podniesiono jednak zasadnie, że gdyby ustawodawca istotnie ograniczał stosowanie art. 98 ust. 1 do przesyłek ze zwrotką, dałby temu jasny wyraz, posługując się sformułowaniem „za zwrotnym potwierdzeniem odbioru”. Używa go przecież w innych przepisach, np. w ustawie – Prawo konsularne, ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych i ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Jak widać, ustawodawca odróżnia więc pojęcie „potwierdzenia odbioru” od pojęcia „zwrotne potwierdzenie odbioru”. Gdyby więc istotnie chciał zawęzić w ten sposób zakres art. 98 ust. 1 Tarczy antykryzysowej 2.0 (co byłoby trudne do zrozumienia z uwagi na jego cel), użyłby tego drugiego pojęcia (por. Grzegorz Romanowski, Jacek Krentusz, Pandemia a fikcja doręczenia oświadczenia woli, Gazeta Prawna z 24 maja 2022 r.).

Powyższe prowadzi do wniosku, że zarówno wezwanie do zapłaty skierowane do kredytobiorcy w trybie art. 75c Prawa bankowego, z wyznaczeniem mu terminu 14 dni roboczych na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia, jak i samo wypowiedzenie umowy kredytu, powinno zostać doręczone kredytobiorcy bezpośrednio (a nie na skutek przyjęcia fikcji doręczenia w następstwie dwukrotnego awizowania).

Doręczenie kredytobiorcy wezwania do zapłaty nie będzie mogło zostać uznane za skuteczne (art. 98 ust. 1 Tarczy antykryzysowej 2.0). Co za tym idzie, brak będzie także podstaw do wypowiedzenia kredytobiorcy umowy kredytu (powyższe będzie bowiem możliwe dopiero po zakończeniu procedury upominawczej unormowanej w art. 75c Prawa bankowego).

Wypowiedzenie umowy kredytu będzie bezskuteczne, gdyż nie zostało w sposób prawidłowy doręczone kredytobiorcy. Tym samym, nie będzie także można mówić o postawieniu należności kredytowej w stan natychmiastowej wymagalności.