5 XI 2012, 12:37:00

W sprawie o wyjawienie majątku prowadzonej przez Kancelarię dłużnik nie stawił się na rozprawę wyznaczoną w celu złożenia przez niego stosownego wykazu. W związku z powyższym Sąd wystąpił do wierzyciela z zapytaniem, czy domaga się zastosowania przymusowego doprowadzenia oraz aresztu (por. art. 916 § 1 k.p.c.). Po tym jak wierzyciel odpowiedział twierdząco, Sąd wezwał go do uiszczenia kwoty 1.200 zł na poczet kosztów sprowadzenia dłużnika do miejsca osadzenia i jego wyżywienia przez czas trwania przymusu.

Czy wezwanie Sądu było zasadne?

Wydaje się, że odpowiedź na tak postawione pytanie powinna być przecząca. Zgodnie bowiem z obecnie obowiązującym brzmieniem art. 916 § 1 k.p.c. sąd może skazać dłużnika na grzywnę lub nakazać przymusowe doprowadzenie oraz zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca, z uwzględnieniem art. 276 § 2 k.p.c. Ostatni z wymienionych przepisów odnosi się do instytucji aresztowania świadka w przypadku nieuzasadnionej odmowy zeznań lub przyrzeczenia. Nie ulega przy tym wątpliwości, że w sytuacji opisanej w ww. artykule, koszty aresztu świadka są pokrywane z budżetu Państwa, a nie uiszczane przez strony prowadzące spór. Dlatego też, skoro przepis art. 276 § 2 k.p.c. stosuje się w przypadku aresztu dłużnika, który odmówi złożenia wykazu majątku, koszty takiego aresztu nie powinny obciążać wierzyciela, ale Skarb Państwa.

Stanowisko Sądu wynika zapewne z zastosowania art. 916 § 1 k.p.c. w poprzednim brzmieniu, które odwoływało się do przepisów o egzekucji świadczeń niepieniężnych, w tym art. 1056 § 3 k.p.c. Zgodnie z nim koszty wykonania aresztu powinny być pokryte z zarobków dłużnika. Wierzyciel obowiązany jest złożyć z góry komornikowi sumę potrzebną na sprowadzenie dłużnika do miejsca osadzenia i na wyżywienie go przez czas trwania przymusu; nie dotyczy to wypadku, gdy wierzyciel korzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych.

Obecnie przepis art. 916 § 1 k.p.c. nie odsyła już do art. 1056 § 3 k.p.c., a co za tym idzie ostatni z wymienionych przepisów nie powinien być stosowany.

Kłopot w tym, że § 25 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz. U. 2004, nr 15, poz. 142) przewiduje nadal, że przyjęcie dłużnika do jednostki penitencjarnej może nastąpić po przekazaniu przez organ doprowadzający sumy potrzebnej na wyżywienie dłużnika przez czas wykonywania środka przymusu lub dokumentu potwierdzającego dokonanie wpłaty tej sumy na rzecz jednostki penitencjarnej albo odpisu orzeczenia zawierającego informację o zwolnieniu wierzyciela od kosztów sądowych w tej sprawie.  

Najwyraźniej ustawodawca, przy dokonywaniu zmiany art. 916 § 1 k.p.c., nie zatroszczył się o stosowną nowelizację Rozporządzenia z dnia 13 stycznia 2004 r. Obecnie występuje zatem sprzeczność między treścią art. 916 § 1 k.p.c. a wzmiankowanym wyżej Rozporządzeniem. Moim zdaniem powinna ona zostać rozstrzygnięta na korzyść ustawy. Paragraf 25 ust. 2 Rozporządzenia z dnia 13 stycznia 2004 r. nie powinien być stosowany. Wydaje się przy tym, że wystarczy w tym przypadku zastosowanie zasady lex posterior derogat legi priori. Oczekiwanie na orzeczenie TK jest w tej sytuacji zbędne.