28 I 2013, 22:34:00

Klient Kancelarii zwrócił się z prośbą o wyjaśnienie kwestii dotyczących tzw. kwoty wolnej od zajęcia. W szczególności chciał uzyskać odpowiedź na pytanie, czy środki z tytułu wynagrodzenia za pracę, które wpłyną na zajęty rachunek bankowy, podlegają egzekucji w wysokości określonej w przepisach prawa pracy, czy też jedynie z uwzględnieniem ograniczeń wskazanych w Prawie bankowym.

Kwota wolna od zajęcia to wynikające z art. 54 Prawa bankowego ustawowe zwolnienie od zajęcia określonej kwoty środków pieniężnych znajdujących się na zajętym rachunku.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Prawa bankowego środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Ust. 2 wspomnianego artykułu wprowadza jeszcze dodatkową regulację dotyczącą tego, że w przypadku zajęcia rachunku wspólnego środki te są wolne od zajęcia do wysokości wskazanej w ust. 1 niezależnie od liczby współposiadaczy rachunku.

Kwota wolna stanowi wyjątek od zasady objęcia egzekucją wszystkich środków, które znajdują się na zajętym rachunku lub wpłyną na niego już po zajęciu. Kwota wolna w ogóle nie podlega zajęciu, tzn. że posiadacz rachunku może swobodnie dysponować środkami pieniężnymi na zajętym rachunku do wysokości kwoty wolnej tak, jakby w ogóle zajęcia nie było. Może on te środku wypłacić z rachunku, dokonać przelewu, dokonać spłaty kredytu w banku itp. Z tych środków bank może też pobrać prowizje, opłaty, czy inne należności, do pobrania których umocowany był na podstawie umowy z posiadaczem rachunku (np. umowy rachunku, czy umowy kredytowej). Suma powyższych dyspozycji, wypłat, przelewów, czy potrąceń nie może jednak przekroczyć kwoty wolnej (niezależnie od tego, przez jak długi okres czasu były one składane).

Oczywiście kwota wolna nie oznacza, że posiadacz rachunku zobowiązany jest do wypłacenia tych środków, czy do wypłacenia ich jednorazowo w maksymalnej wysokości. Środków tych nie obejmuje zajęcie i są one traktowane jak środki na „normalnym”, niezajętym rachunku. Posiadacz rachunku może w ogóle nie wypłacić tych środków – wówczas będą one znajdowały się na rachunku bankowym i będą podlegały oprocentowaniu. Jednak oprocentowanie, w części przekraczającej kwotę wolną, będzie już podlegało przekazaniu komornikowi (jako środki, które wpłynęły na rachunek po zajęciu).

Jeżeli w dacie zajęcia na rachunku nie ma środków w wysokości kwoty wolnej, to przyszłe wpływy na rachunek będą wolne od zajęcia – oczywiście do wysokości kwoty wolnej.

W związku z powyższym stwierdzić należy, iż jedynym ograniczeniem egzekucji z rachunków bankowych jest wyłącznie określonych kwot spod zajęcia, wskazane w art. 54 Prawa bankowego. Brak innych przepisów, które zabraniałyby prowadzenia egzekucji z rachunków bankowych bądź też wyłączałyby określone kwoty spod zajęcia. Jeżeli nawet w kodeksie postępowania cywilnego bądź w innych ustawach zawarte są przepisy wyłączające lub ograniczające prowadzenie egzekucji co do niektórych składników majątkowych dłużnika, żaden z nich nie dotyczy egzekucji z rachunku bankowego, albowiem nie przewiduje możliwości ograniczenia tego sposobu egzekucji.

W szczególności z art. 833 k.p.c. wynika, iż wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Z kolei zgodnie z treścią art. 833 § 4 świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. Oznacza to zatem, iż emerytury i renty podlegają egzekucji na zaspokojenie należności pieniężnych z ograniczeniami określonymi w art. 109 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. – o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353). Z treści art. 833 § 6 k.p.c. wynika również, iż nie podlegają egzekucji świadczenia alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne porodowe i dla sierot zupełnych. Do świadczeń rodzinnych, zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. – o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255), zalicza się według art. 8 tej ustawy m.in. zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, np. z tytułu samotnego wychowywania dziecka, jak i rozpoczęcia roku szkolnego, świadczenia rodzinne: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne, zapomoga wypłacana przez gminy, na podstawie art. 22a tej ustawy oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. Zatem zgodnie z powołanym powyżej art. 833 § 6 Kodeksu postępowania cywilnego wskazane świadczenia w ogóle nie podlegają egzekucji.

Powyższe zasady nie dotyczą jednak sytuacji, w których środki pieniężne z tytułu wynagrodzenia za pracę, emerytury, renty czy też świadczeń rodzinnych zostały zgromadzone na rachunku bankowym, który następnie został zajęty bądź też wpłynęły na zajęty rachunek bankowy, albowiem zajęcie obejmuje wszystkie środki znajdujące się na rachunku w chwili zajęcia i wszystkie środki wpłacone na ten rachunek (bez względu na źródło wpłaty) po zajęciu – co do tych środków posiadacz rachunku nie ma możliwości dysponowania nimi w okresie zajęcia, aż do momentu przekazania komornikowi całej egzekwowanej kwoty. Jedynym ograniczeniem egzekucji z rachunku bankowego jest bowiem tzw. kwota wolna od zajęcia. Powołane powyżej przepisy znajdują zastosowanie wyłącznie w tych sytuacjach, w których zajęcie zostałoby skierowane wprost do podmiotów wypłacających wynagrodzenie za pracę, emeryturę, rentę bądź świadczenia rodzinne.