Czy można uchylić się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku?

Tak, choć jest to bardzo trudne. Zgodnie z art. 1019 § 2 k.c. spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Działanie pod wpływem błędu

W praktyce spadkobiercy powołują się najczęściej na działanie pod wpływem błędu, tj. brak informacji o długach pozostawionych przez zmarłego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się jednak, że o błędzie co do przedmiotu spadku można mówić tylko wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. Wskazuje się, że poprzestanie na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu dotyczącym stanu majątku spadkowego nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność, która nie stanowi podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia (niezłożenia oświadczenia) woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CSK 85/11).

Dodatkowo, spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jedynie w ciągu roku od dnia wykrycia błędu (np. otrzymania pisma od wierzyciela zmarłego). Po upływie tego terminu, jego żądanie nie zostanie uwzględnione. 

Osobiście nie spotkałem się jeszcze z przypadkiem zatwierdzenia przez sąd oświadczenia spadkobiercy o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Główną przyczyną oddalania takich wniosków jest upływ jednego roku od dnia wykrycia błędu (złożenie wniosku po terminie) oraz „nieusprawiedliwiony” charakter błędu.