6 III 2015, 16:42:00

Nie ulega wątpliwości, że wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), przerywa bieg terminu przedawnienia. Czy skutek taki wystąpi jednak w każdym przypadku?

Okazuje się, że nie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dostrzega się bowiem możliwość stosowania do skutków prawnych umorzenia postępowania egzekucyjnego przepisu art. 182 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02 (OSP 2004, z. 11, poz. 141) wyjaśniono, że złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji przerywa bieg przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), przy czym do oceny skutków prawnych wniosku o wszczęcie egzekucji - w razie jej umorzenia na podstawie art. 823 k.p.c. - stosuje się odpowiednio art. 182 § 2 k.p.c. (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 r., IV CSK 244/09).

W wyroku z dnia 13 października 2008 r. bliżej uzasadniono potrzebę stosowania art. 182 § 2 k.p.c. także w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z mocy prawa. Wyjaśniono tam trafnie m.in. to, że podobne względy jak w postępowaniu rozpoznawczym przemawiają także za przyjęciem w postępowaniu egzekucyjnym ochrony interesu drugiej strony postępowania, gdy wierzyciel nie wykazuje odpowiedniej aktywności przez pewien czas (zgodnie z art. 823 k.p.c. postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania).

Umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa powoduje zatem, że złożony wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywiera już żadnych skutków prawnych (także w zakresie biegu przedawnienia egzekwowanego roszczenia), jakie ustawa wiąże ze złożeniem takiego wniosku.

Konsekwencje praktyczne wynikające z przyjęcia takiego stanowiska da się zilustrować prostym przykładem:

Wyobraźmy sobie sytuację, w której wierzyciel dochodzi roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, które stało się wymagalne w dniu 1 marca 2011 r. Zgodnie z art. 118 k.c. roszczenie takie przedawni się po upływie 3 lat od daty wymagalności, tj. 2 marca 2014 r. Złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji, jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), przerwie jednak bieg terminu przedawnienia, a przedawnienie nie będzie biegło na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone (art. 124 § 2 k.c.).

Co za tym idzie, dochodzone roszczenie nie przedawni się w czasie prowadzenia postępowania egzekucyjnego (termin przedawnienia wówczas nie biegnie), a po jego zakończeniu z powodu bezskuteczności egzekucji rozpocznie biec na nowo (wierzyciel będzie miał kolejne 3 lata na dochodzenie swojej należności).

Jeżeli jednak okaże się, że postępowanie egzekucyjne ulegnie umorzeniu z mocy prawa w trybie art. 823 k.p.c. (z powodu bezczynności wierzyciela), to złożony wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywoła skutków prawnych, a dochodzone roszczenie przedawni się w pierwotnym terminie, tj. 2 marca 2014 r.