Wypowiedzenie umowy kredytu - najczęstsze błędy (II)
9 XI 2021, 14:14:00
W poprzednim wpisie omówiłem skutki braku prawidłowego poinformowania kredytobiorcy przez bank o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia jeszcze przed wypowiedzeniem umowy kredytu.
Teraz czas na inne przypadki naruszenia art. 75c Prawa
bankowego.
Nieprawidłowe określenie terminu do wystąpienia przez
kredytobiorcę z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia
Występującym bardzo często w praktyce naruszeniem reguł wypowiadania umów kredytowych jest także nieprawidłowe określenie terminu 14 dni roboczych, o którym mowa w art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego.
Zgodnie z teorią doręczenia (art. 61 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego) oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Oznacza to, że wezwanie banku skierowane do kredytobiorcy wywrze skutek prawny dopiero z chwilą jego odbioru przez adresata. W przypadku natomiast, gdy kredytobiorca nie odbierze wskazanego wyżej pisma, będzie ono traktowane jako doręczone z chwilą upływu terminu drugiego awizowania.
Przykład
Bank wezwał kredytobiorcę w dniu 14 września 2021 r. do spłaty zaległego zadłużenia, wyznaczając mu jednocześnie termin 14 dni roboczych na wystąpienie z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia. Kredytobiorca nie odebrał wezwania do zapłaty w wyznaczonym terminie, tj. do 3 października 2021 r. (upływu terminu drugiego awizowania). W dniu 7 października bank wypowiedział kredytobiorcy umowę kredytu (oświadczenie o wypowiedzeniu zostało odebrane przez klienta w dniu 12 października 2021 r.).
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu złożone przez Bank będzie bezskuteczne, gdyż termin 14 dni roboczych na złożenie przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia rozpoczął swój bieg dopiero 4 października 2021 r. i nie upłynął jeszcze w chwili doręczenia kredytobiorcy oświadczenia o wypowiedzeniu kredytu.
Warunkowe wypowiedzenie umowy kredytu
Czasami zdarza się także, że banki dokonują połączenia w jednym piśmie wezwania do zapłaty (z zakreśleniem omawianego 14-dniowego terminu) oraz wypowiedzenia umowy kredytu (tzw. warunkowe wypowiedzenie umowy). W orzecznictwie sądowym (choć niejednolicie) uznaje się wskazaną wyżej praktykę za nieprawidłową, zwracając uwagę, że pismo nazwane
"warunkowym wypowiedzeniem umowy"
jest niejasne w swojej treści, co uznać należy za niedopuszczalne w stosunkach z konsumentem. Interpretując je bowiem dosłownie, należałoby przyjąć, że wypowiedzenie byłoby nieskuteczne jedynie w przypadku złożenia wniosku o restrukturyzację. Natomiast zapłata zaległości skutku takiego by już nie wywoływała. Nie jest ona bowiem uprawnieniem, lecz obowiązkiem kredytobiorcy. Ubocznie zauważyć także należy, że przyjęcie koncepcji jednorazowego wyznaczenia wszystkich terminów w praktyce skracałoby je niekorzystnie dla kredytobiorcy, a to z uwagi na wyeliminowanie czasu koniecznego na obrót przesyłkami (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 czerwca 2021 r., I ACa 817/20; podobnie: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 6 grudnia 2017 r., I ACa 558/17; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 października 2020 r., I ACa 894/19).
Przykład
Powód (bank) wskazał w pozwie, że zawarł z pozwanym (kredytobiorcą) umowę kredytu gotówkowego, na podstawie której udostępnił pozwanemu kwotę 200.000 zł. Ponieważ pozwany nie wywiązał się z warunków określonych umową, powód wezwał go do spłaty zadłużenia. W wezwaniu powód poinformował pozwanego o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Podał też, że o ile pozwany nie skorzysta z uprawnień przewidzianych w art. 75c Prawa bankowego, to wskazane pismo będzie traktowane jako wypowiedzenie umowy kredytu z zachowaniem 30 - dniowego okresu wypowiedzenia. Po bezskutecznym upływie zakreślonego terminu powód wypowiedział pozwanemu umowę kredytu. Zadłużenie zostało stwierdzone wyciągiem z ksiąg bankowych.
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, wskazując m.in., że:
- powód naruszył przepisy prawa materialnego, gdyż połączył w jednej czynności: wezwanie do zapłaty, informację o możliwości restrukturyzacji kredytu, wypowiedzenie umowy - dlatego zdaniem pozwanego wypowiedzenie było nieskuteczne.
Zarzut pozwanego może zostać uznać za trafny, co skutkowałoby przyjęciem wadliwości dokonanego wypowiedzenia.
Na tle wskazanego stanu faktycznego w orzecznictwie sądowym wyrażono jednak także poglądy odmienne:
„W ocenie Sądu Apelacyjnego można w jednym piśmie zawrzeć zobowiązanie strony do spłaty zaległości pożyczki ewentualnie wniosku o restrukturyzację zobowiązania w określonym terminie, a jednocześnie zastrzec, że jeśli przesłanki te nie będą spełnione, to można skutecznie w tym samym piśmie wypowiedzieć umowę, zgodnie z postanowieniami umowy. Warunkiem skuteczności takiego wypowiedzenia jest to, że nie budzi wątpliwości od kiedy należy liczyć bieg terminu wypowiedzenia, a zatem z jakim dniem nastąpi skutek w postaci wypowiedzenia umowy oraz to, że samo wystąpienia z takim pismem nie stawi dla strony zobowiązanej niespodziewanego, zaskakującego zachowania uprawnionego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 marca 2021 r., I ACa 4/20)".
„Trwałość stosunku umowy kredytowej nie może w każdym przypadku przemawiać za uznaniem, że warunkowe wypowiedzenie takiej umowy jest sprzeczne z właściwością stosunku prawnego. Bank wypowiadając umowę, daje bowiem z reguły kredytobiorcy możliwość spowodowania, że wypowiedzenie to "utraci moc", jeśli spłaci w oznaczonym terminie zadłużenie. Możliwość ta działa zatem na korzyść kredytobiorcy. Nie powstaje także dla niego stan niepewności co do dalszych losów umowy kredytu. Jednocześnie jednak podkreśla się, że taka wykładnia będzie dopuszczalna, jeżeli w okolicznościach sprawy nie tylko fakt wypowiedzenia, jak też możliwość jego "cofnięcia" będą dla kredytobiorcy jednoznaczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 listopada 2020 r., I ACa 94/20)".
„Gdy wypowiedzenie zostaje opatrzone warunkiem, nie jest co do zasady niedopuszczalne, zaś o jego skuteczności zawsze decydują indywidualne okoliczności sprawy. Do głównych kryteriów, które należy brać pod uwagę w takich przypadkach, należy to, czy wypowiedzenie doszło do kredytobiorcy w sposób nagły i zaskakujący, a nadto czy było dla niego niejasne co do czasu i zakresu obowiązywania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 marca 2020 r., I ACa 729/19)".
W szczególności, w przypadkach, gdy kredytobiorca był już wcześniej wzywany do zapłaty zaległych należności wraz ze wskazaniem możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia przyjmowano za dopuszczalne złożenie tzw. warunkowego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 listopada 2020 r., I ACa 705/19).
Niedopuszczalność wypowiedzenia umowy kredytu przed rozpoznaniem
wniosku o restrukturyzację zadłużenia
Za nieprawidłową należy uznać także praktykę banków polegającą na wypowiadaniu umów kredytowych jeszcze przed rozpoznaniem wniosku o restrukturyzację zadłużenia.
Przykład
Pismem z dnia 5 października 2021 r., doręczonym kredytobiorcy w dniu 12 października 2021 r., bank wezwał kredytobiorcę do zapłaty zaległych należności, wyznaczając mu jednocześnie 14 – dniowy termin (14 dni roboczych) na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Kredytobiorca złożył wniosek o rozterminowanie należności pismem z dnia 22 października 2021 r., doręczonym Bankowi w dniu 27 października 2021 r. Po upływie zakreślonego terminu, tj. 3 listopada 2021 r., bank wypowiedział kredytobiorcy umowę kredytu bez wcześniejszego rozpoznania złożonego wniosku o restrukturyzację zadłużenia.
Biorąc pod uwagę ratio legis art. 75c Prawa bankowego przyjąć należy, że działanie banku było nieprawidłowe, gdyż wypowiedzenie umowy kredytu nastąpiło jeszcze przed rozpoznaniem wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia (por. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 września 2021 r., XIV C 334/21).
„Dodać także należy, iż aby uprawnienie służące kredytobiorcy uznać za dochowane, procedura jako taka (o ile ją w wymaganym terminie wszczął), musi zostać w sposób jednoznaczny zakończona - nie budzącą wątpliwości odmową banku w zakresie zmiany warunków spłaty - przed złożeniem kształtującego oświadczenia kredytodawcy o wypowiedzeniu umowy” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 września 2021 r., I ACa 1305/18).
