22 III 2013, 09:05:00

Do Rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpisano kolejne postanowienie dotyczące obrotu bankowego (nr wpisu 4181, sygn. akt XVII AmC 3349/10).
Za niedozwoloną uznano następującą klauzulę: „Bank będzie miał prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym (…) wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku (…)”

Orzeczenie zostało wydane na tle następującego stanu faktycznego:

Pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług bankowych. W ramach prowadzonej działalności bankowej, pozwany w obrocie z konsumentami posługuje się wzorcami umowy o nazwie „Regulamin rachunków bankowych i świadczenia usług płatniczych dla Klientów indywidualnych w (...) Banku S.A.”, który zawiera zakwestionowane postanowienie umowne o treści: „Bank będzie miał prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym (…) wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku (…)”.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, że zakwestionowany zapis wzorca umownego spełnia przesłanki niedozwolonego postanowienia umownego wskazane w art. 385(1) §1 k.c., albowiem przewiduje jednostronne uprawnienie dla Banku do objęcia bankowym tytułem egzekucyjnym wszelkich bliżej nieokreślonych kosztów związanych z windykacją, a tym samym uprawnia Bank do dokonania wiążącej interpretacji tego, co wchodzi w skład pojęcia „wszelkie koszty związane z windykacją należności Banku”.

Sąd zauważył również, że bankowym tytułem egzekucyjnym mogą być objęte roszczenia banku wynikające bezpośrednio z czynności bankowej lub jej zabezpieczenia. W doktrynie zgodnie przyjmuje się, że roszczenia wynikające bezpośrednio z czynności bankowej to takie, które są typowym, normalnym skutkiem dokonanej czynności bankowej (tak np.: J. Pisuliński, Bankowy tytuł egzekucyjny, „Prawo Bankowe” Nr 1/1998, s. 86). Roszczenie nie spełnia tego warunku, gdy dla jego istnienia oprócz czynności bankowej konieczna jest jeszcze jakaś inna okoliczność (tak np.: M. Olczyk [w:] F.Zoll (red) Prawo Bankowe. Komentarz. Tom II, Zakamycze 2005).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że bank może wystawiać bankowy tytuł egzekucyjny jedynie w stosunku do wierzytelności wynikających z tzn. „naturalnych” czynności bankowych, określonych w art. 5 ust 1 i 2 Prawa bankowego. Tymczasem zgodnie z treścią zakwestionowanego postanowienia umownego pozwany Bank zastrzegł, iż będzie miał prawo objąć bankowym tytułem egzekucyjnym nie tylko całą kwotę zadłużenia wynikającą z zawartej z bankiem umowy, w tym odsetki i koszty związane z realizacją umowy, ale również „wszelkie koszty związane z windykacja należności Banku (…)”. Użyte w zakwestionowanym zapisie określenie „wszelkie koszty związane z windykacją” oznacza, iż chodzi o nieograniczony katalog kosztów związanych z windykacją, przy czym z treści spornego postanowienia („Bank będzie miał prawo”) wynika, iż ocena jakie to będą koszty, należeć będzie każdorazowo do pozwanego banku. Tymczasem, jak wskazano powyżej, bankowym tytułem egzekucyjnym mogą zostać objęte jedynie te roszczenia banku, które wynikają bezpośrednio z czynności bankowej lub jej zabezpieczenia, nie zaś „wszelkie koszty związane z windykacja należności Banku (…)”.

Takie określenie uprawnień pozwanego banku jest, zdaniem Sądu, zbyt szerokie i narusza normy dobrych obyczajów jakie powinny występować w relacjach przedsiębiorca - konsument. Powoduje bowiem po stronie konsumenta dezinformację co do przysługujących mu uprawnień i odpowiedzialności pozwanego w związku z zawartą umową, a także zmierza do wykorzystania niewiedzy konsumenta co do istniejących regulacji prawnych w tym zakresie. Tymczasem do obowiązków przedsiębiorcy jako profesjonalisty należy formułowanie postanowień umownych w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla konsumenta.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznając, iż zakwestionowane postanowienie wzorca umowy stosowanego przez pozwanego spełnia przesłanki klauzuli niedozwolonej w rozumieniu art. 385(1) §1 k.c., zakazał jego wykorzystywania w obrocie - art. 479(42) k.p.c.

Orzeczenie niezwykle istotne, gdyż rozstrzyga, które z należności banku mogą zostać objęte bankowym tytułem egzekucyjnym. Moim zdaniem znajdzie ono zastosowanie nie tylko w odniesieniu do konsumentów, ale również w stosunku do przedsiębiorców. Z analizowanego orzeczenia wynika bowiem, że Sąd zakwestionował możliwość objęcia bankowym tytułem egzekucyjnym kosztów windykacji in genere.

Zgodnie z art. 96 ust. 1 i 2 Prawa bankowego na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, jak również oznaczenie czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia, oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Bankowy tytuł egzekucyjny należy opatrzyć pieczęcią banku wystawiającego tytuł oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przesądził, że koszty związane z windykacją należności banku, nie są kosztami wynikającymi bezpośrednio z czynności bankowej. Dotychczas kwestia ta nie była jednolicie rozstrzygana w orzecznictwie sądów. Można nawet powiedzieć, że większość sądów przychylała się do przeciwnego poglądu, zgodnie z którym koszty takie mogły zostać objęte bankowym tytułem egzekucyjnym; tytułom takim nadawano klauzulę wykonalności w pełnym zakresie. Po orzeczeniu Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów praktyka ta może ulec zmianie.

Wydaje się, że zakwestionowanie kosztów windykacji objętych bankowym tytułem egzekucyjnym będzie mogło nastąpić na drodze wytoczenia przez dłużnika powództwa przeciwegzekucyjnego.